L'autr agn a l'é tocaje a Isler, Broferi e Alfredino, tre sentenari
(tėrsent, dosent e sent) pėr tre grand dla literatura ch'a l'ha sernł 'l
piemontčis come lenga d'espression. St'agn sģ a-i toca a Nino Autelli, ch'a
l'é giusta ną ant ėl 1903 pėr meuire an manera trągica 'nt la confusion dėl
dņp gučra massą da 'd balord sensa scrłpoj che, coma l'ha scrit na pėrson-a
'd sicur nen sospetabil (Andrea Viglongo), "a l'han disonorą 'l nom ėd
partigian".
Nino Autelli a fa part dij giovo ch'a l'ero gropasse a Pinin Pacņt e al prim
grup dij Brandé, n'agn pģ giovo d'Alfredino, ses pģ vej ėd Luis Olivero. Sņ
cas a l'é col ėd nė scritor ch'a l'é sensa gnun dubi poeta, ma scrivend ėd
prņse e nen ėd poesģe. Tant a l'é vera sossģ che Pinin Pacot, ch'a l'ha
'ndirissane l'arserca lessical vers la koiné, a l'ha parlą 'd chiel come
d'un "poeta ch'a scriv nen ėd vers" ma ch'a eufr ant le soe stņrie "na
s-cėtta ven-a popolar, che come 'l pan dėl paisąn, 'l pan 'd coa, a l'ha 'l
cąud savor dla tčra". Doe righe ch'a son gią 'n ritrat.
Le euvre che Autelli a l'ha publicą 'n vita a son doe: "Pan 'd coa" (1931) e
"Masną" (1937). La prima a l'é na cheuita 'd vint conte squasi tute curte,
che as arfąn a la tradission popolar ricuperą 'nt le campagne dėl Lissandrin
e dėl Monfrą, la fantasģa 'd n'épica favolistica e paisan-a carią 'd
bonimor, malissia, semplicitą, povertą e religion dla tčra. La sconda a l'é
na cheuita 'd moment gropą a j'arcņrd dla cassin-a, rituaj, pėrsonagi 'd na
memņria lontan-a, che 'nt j'agn sinquanta e sessanta a sarģo sparģ dėl tut.
Ėl prim lģber a l'ha 'n respir pģ coral e dėsgagią (daré dle parņle as ved
bin tut un mond ch'as bogia tra miseria e alegrģa), 'l second a l'é pģ
lģrich e sogetģv. Ėl prim a l'é pģ alégher, ėl second pģ pensos, 'ntają ant
la materia pģ cņtia 'd j'arcņrd. Gilardin a l'ha dit che la materia dėl prim
a l'é 'l mit e che lė stil as conforma a la cņsa da la prima pagina a
l'ultima, damentré 'l second a passa tut ant lė siass d'un parlé an prima
pėrson-a con candor e sentiment. Tuti doi a son prņsa ąuta e satģa.
ėd Giovanni Tesio - dal Vėnner dLa Stampa dël 14 ëd Mars 2003