La lenga piemontčisa ant la vita e ant jė scrit ėd Don Bņsch
A s'antitola «Car ij me fieuj», a l'ha scrivulo Natale Cerrato, a l'ha publicalo Gioventura Piemontčisa (pp. 264, euro 20). A l'é 'n lģber motobin curios - scrit an italian - ma ch'an parla dla «lingua piemontese nella vita e negli scritti di Don Bosco». 'D vote a son parņle prņpe piemontčise, d'ąutre a son parņle piemontčise ch'a ven-o passą an sla rapa dl'italian. Tan pėr capisse, da «farinelli» a «gavasso», da «rabello» a «spatuzzo», da «stampino» a «tarabacola»).
A son canson, proverbi e poesģe. Da l'«Epistolario» a le «Memorie dell'Oratorio» a l'é na bela partģa, na bela mėssoną 'd parņle e d'espression ch'an pņrto 'ndaré, a la formassion d'un sant social coma Don Bņsch e a soa mission ant la Turin ch'ancaminava a buté fņra ij sņ cornņt giusta a vantage dl'arnassita nassional (cola che ciamoma «Risorgimento»).
Un travaj fąit con deuit e competensa, ch'a dis le cņse pģ bele al second e al ters capģtoj. Na patela 'd curiositą, che van bin dėdlą dl'imągine sicurament amportanta d'un dij nņsti Sant pģ popolar e ch'a sė slargo a capģ n'Eutsent - a nė smija - sempe pģ lontan, pėrdł ant le nčbie.
Don Bņsch a l'ha travają ant un-a realtą come cola 'd Turin ch'a l'era artigian-a e campagnin-a. A l'ha travają con ėd giovo ch'a l'avģo 'l giget e ch'a mnisģo da 'd famije (quand ch'a-i-ero) popolar. Natural che le soe «lingere» a parlčisso 'l piemontčis e pą l'italian (gnanca l'«italiacano»).
Ma bin natural ėdcņ che pėr un prčive ch'a vnisģa da na famija paisan-a, parlé 'l piemontčis - combin che 'n seminari a fčisso tuti j'ėsfņrs pėr mosté l'italian - a fłissa na cņsa squasi scontą. E pģ natural 'ncora ch'a-i fłissa tanta materia ch'a l'era lģ e ch'a ciamava mach d'esse studią. Cerrato (ch'a l'é 'n prčive e ch'a l'é stąit un missionare Salesian) a cudiss sņ vocabolari con ėd coment ch'a spiego da dova parņle, proverbi e espression a ven-o e a cņsa as riferisso.
Parņle 'd mincadģ: «ajassin», «bogianen», «baracon», «birichinņira», «copą» (chi ch'as arcņrda dla canson vinņira 'd Nino Costa?), «gņj», «grive», «rogna». Bej proverbi pien ėd sust: «An mancansa dij cavai j'aso a trņto», «Manca 'l gat ij rat a balo». Espression idiomatiche: «L'é mej che 'n pugn ant j'euj», «mostré ai gat a rampié».
Sensa conté le neuv canson (surtije anņnime 'n sl'Armanach «Il Galantuomo») ch'a smijo 'd Don Bņsch, combin che Cerrato a sia motobin prudent a delo pėr sicur. A s'antitolo «Mčist Michel ėl sarajé», «Ėl vissi dėl gieugh», «Un presagi», «Contra ij patron ch'a fan travajé 'd festa» e via fņrt. A son mėsté, a son racomandassion, a son vissi e a son virtł. E a la fin fin-a 'n Giandoja ch'a fa l'elņge dėl codin: «chi a l'ha 'l codin l'é segn ch'a l'ha la testa/ e le teste a son rąire al dģ d'ancheuj». Cambiaje cheicņs?

ėd Giovanni Tesio - dal Vėnner dla Stampa dėl 16 ėd Fėrvé dėl 2007


Indietro