I Walser e la loro lingua

Gròss e rich, un ëd coj lìber che - miraco - a buto fin-a na frisa 'd gena. A l'ha cudilo Sergio Maria Gilardino e a s'ëntìtola «I Walser e la loro lingua». A-i é 'n profìl lenghìstich e pì che tut ël dissionari dla lenga walser d'Alagna Valsesia. A l'ha publicalo l'Associassion Cultural Zeisciu (Corso d'Enricis 4, Alagna Valsesia) con l'intervent dla Comun-a d'Alagna e dla Region Piemont, Assessorà a la Cultura (pp. 1092, s.i.p.). Bin intèis, Gilardin a fa soe considerassion e a dis bin ciair ch'a l'é mai staje na lenga walser, se për lenga pensoma a 'n dialèt che a na serta mira a l'ha fàit cariera e a l'é dventà la lenga 'd tuj. No, 'l walser a së spatara ant un teritòri gnanca tan largh antorn al Ròsa, che a l'ha 'd variassion da pòst a pòst. Nen a cas ambelessì as parla dël walser d'Alagna Valsesia, 'l «titzschu» ch'as parla ancora belelì («titzschu» a veul peuj dì la stessa còsa che «deutsch»). Na popolassion libera ch'as tenìa a le tère àute, le tère 'dzora le nosere e ij castagné. Na civiltà alpin-a ch'a l'ha lassane 'n patrimòni lenghìstich (e nen mach) ëd gran fòrsa. A Gilardin a-j pias parlé 'd lenghe ancestraj quand ch'a mostro na fòrsa special ëd corrisponde ai pòst doa un a sta, d'esse pì tacà a le còse conossùe e d'esse pì bon-e esprime 'n mond (la lenga italian-a, tan për dì, l'oma storicament amprendula a scòla). Ambelessì a buta fora soe concession për realisé 'n travaj bin ùtil. Con la colaborassion 'd na partìa 'd pèrson-e ch'a l'ha savù angagé e motivé, a l'é surtije 'n travaj ch'a restrà. Për ël moment ël dissionari a va da l'italian al «tizschu», da «abaco» (rachnulodji) a «zuzzurellone» (gaukler, allerg'sell, spassmacher). Ma a më smija 'd capì ch'a podrà 'dcò vnine 'l contrare: dal «tizschu» an italian. Salutand cost dissionari sì, pensoma ch'a sarìa gnente mal buteje da fianch l'àut che 'ncaminoma a speté. ëd Giovanni Tesio - dal Vënner ëd La Stampa dël 31 d'otóber dël 2008

Indietro