Ij sonet ëd Vitòrio Alfé

Ël 2011 a l’é lì ch'a fà babòja e as fà un gran parlé dij 150 ani dl'unità d'Italia, 'd Risorgiment revisionà, riscrit, girà a testa 'n giù e a gambe an su. As na sent, 's na vëdd ëd tuti ij color. An cost vir-a-vir ëd proget, ëd lìber ch'as pronto, d'articoj, 'd conferense, 'd programa, ëd mostre, da l'aria ch'a tira a l’é nen dificil capì che chi a na farà le spèise a saran pròpi 'l Piemont e ij piemontèis. Chi a l'ha avù la ventura d'assiste a un cine ch'a l’é stàit pompà con ij fiòch e le frange (e va savèj vàire due a l'ha ciucià) a l'ha vist (ma venta avèj euj e testa për s-ciairé) coma ij piemontèis a sio stàit tratà: a dì pòch da balengo e da sassin. Noi ant ël nòst cit spassi i sercheroma 'd dé vòta për vòta na galerìa 'd poeta e dë scritor che an lenga piemontèisa a l'han partecipà con slans generos, con testa e cheur e ideaj àut e frem, a un programa che a duvìa porté a la nassita dla neuva nassion. Sensa desmentié ‘l teatro che ant j'ani ch'a van dal 1857, con la «Cichin-a 'd Moncalé», fin-a a la fin dl'Eutsent, a l'ha scrivù miraco le soe pagine pi 'nteressante, basta pensé a cola ciadeuvra dle «Miserie 'd Monsù Travet» 'd Bersezio, tradot ant diverse lenghe, ma che Alessandro Manzoni a l'ha vorsù vëdde an piemontèis a Milan dël 1868. An fà piasì pijela a la larga e comensé costa galerìa con n'autor clàssich «italian», col che pi che tuti a l'avìa decidù dë spiemontisesse: Vittorio Alfieri (1749-1803). «Un grandissimo scrittore - a scriv Gianrenzo P. Clivio ant sò «Profilo di storia della letteratura in piemontese» - che, purtroppo, del piemontese si servì soltanto per due ferrigni e memorabili sonetti di autodifesa e di spietata accusa». Alfieri «piemontofono» e «francofono», coma tuta la classe àuta piemontèisa dl'epoca, a l’é 'mponusse d'amprende l'italian për scrive soe euvre, ma quand a l'ha avù damanca 'd fé parlé soa ànima pi s-cëtta e profonda a l'ha falo an piemontèis. Vëdoma un dij doi sonèt: «Son dur, lo seu, son dur, ma i parlo a gent/ ch'ha l'anima tant mòla e dëslavà/ch'a l’é pa da stupì se 'd costa nià/ i-j piaso apen-a apen-a a l'un për sent//. Tuti a s'amparo ‘l Metastasio a ment/ e a j'han j'orije, ‘l cheur e j'euj fodrà:/ j'eròj a-j veulo vëdde, ma castrà,/ ël tràgich a lo veulo, ma impotent.// Pure im dogn nen për vint fin ch'as decida/ s'as dev troné sul palch o solfegé,/ strassé ‘l cheur o gatié marlàit l'orìa.// Già ch'ant cost mond l'un l'àutr bzògna ch'as rida,/ l’é un me dubiet ch'i veuj ben ben rumié:/ s'l'é mi ch'i son 'd fer o j'italian 'd potìa» (Roma, 23 d'avril 1783). Vers drù e gorign, testimoniansa 'd na lenga fòrta e bin anreisà ant la cossiensa alfierian-a. A l’é franch un darmagi ch'a l'abia nen scrivù 'd pi an piemontèis. d'Albina Malerba - dal Vënner ëd La Stampa dij 24 dë stèmber dël 2010

Indietro