Massimo d'Azeglio

Arpjoma tant ch'a l'é possìbil la galarìa 'd coj përsonage dla literatura piemontèisa ch'a l'han fàit ël Risorgiment. Un ëd costi - da nen dësmentjé - a l'é stàit Massimo d'Azeglio. Pitor nen dla duminica, scritor ëd romans ëstòrich (ël pì famos a l'é l'«Ettore Fieramosca »), publicista e autor ëd pamphlet ch'a l'han fàit ëd fracass, òm polìtich (a l'é stàit prim minìstr coma documenta 'l sétim volum, publicà da pòch, dl'«Epistolario» cudì da Georges Virlogeux për la Ca dë Studi Piemontèis), gran cavajer a dita 'd nen pòchi, na frisa birichin a dita 'd cheidun e galantòm a dita 'd tùit, Massimo d'Azeglio a l'é stàit 'd sicur un-a dle figure pì s-cëtte e pì avosà 'd nòst Risorgiment, a la mira che 'n bon oservator dle còse turinèise, Valdo Fusi, a l'ha dritura podù scrive che Turin a l'avrìa dovù dedicheje Piassa Castel (miraco la sità a l'ha dedicaje 'n cors ch'a l'é nen secondare, combin ch'a sia stàit e a sia 'ncora 'n pòch ciaciarà, e 'dcò un monument al Valentin che ij vej turinèis a l'han batesà la «cafetiera» përchè 'l basament a l'ha pròpe l'aria 'd na cafetiera rionda d'antan). D'Azeglio a l'é stàit soens butà a confront con Cavour, e nen sempe a rason. Natural che Cavour a sia stàit un polìtich pì aúss e pì fin. Ma Massimo d'Azeglio a l'é nen stàit ëd sicur na «ciola» come a Cavour a l'era scapaje na vòta 'd dì. La part ch'a l'ha avù për la sòrt nassional a l'é stàita amportanta, e gnun a peul neghelo. An tuti ij cas chiel a l'é stàit un përsonage 'd prim pian, e - a part ij tìtoj ch'a l'han daje bon credit dë scritor - a fé d'aval a bastrìa l'«Epistolario «, un dij pì bej dl'Eutsent. Ma peuj, coma dësmentjé 'l caplavor (për maleur nen finì, combin ch'a peussa basté), «I miei ricordi», arcòrd ëd na naturalëssa straordinaria. E ambelelì, come dësmentjé un-a dle pì bele pagine dla literatura piemontèisa? Nen a cas Camillo Brero e Renzo Gandolfo a l'han cujla për prim. Col salòt «ancien régime» dla marchesa Irene 'd Chërsentin, tut fongà ant ël gris ëd n'«high life » turinèisa motobin nemisa dle novità a-j farà da model a Gozzano e a soa «Nonna Speranza ». Tan për funì, dij piemontèis chiel a pensava ch'a son tut àut che linger, tut àut che poetich e ch'a sopòrto nen ij ciarlatan ëd tute sòrt. Fàita l'Italia - a fortìa - 'ntocava fé j'Italian. ëd Giovanni Tesio - da TORINOsette ëd La Stampa dij 25 ëd fërvé dël 2011

Indietro