Terra del Piemonte

A-i é 'n bel lìber piemontèis, che bele ch'a sia nen scrit an piemontèis a l'é come s'a lo fuissa. A smìa 'n rebus, ma basta pijé an man «Terra del Piemonte» d'Aldo Molinengo (Priuli & Verlucca, pp. 192, s.i.p.) për capì l'antifona. Un lìber ch'a parla dle pianà che l'òm a l'ha lassà ant ël paesage dël Piemont, na presensa fòrta dël Piemont d'antan e d'ancheuj. Përchè natura a l'é natura, ma 'l paesage a l'é n'àuta còsa: a l'é natura antropisà (giusta për dovré 'n termo studios), a l'é natura che l'òm a l'ha modificà, travajand, sgatand, sërcand dë stra che - miraco - a l'han portalo lontan dal prinsipe e soens a l'han fin-a dëstravialo. Ël lìber ëd Molinengo a l'é 'n piasì përchè a l'é bin organisà, ma a manten un ghëddo dësgagià. An parla d'antiche carte, dij nòm dij pòst ch'a ven-o da le piante opurament da la fantasìa: «Coa dël Dragh», ch'a stropia 'l nòm latin ëd Droné: Draconerium. Mach për dì «autura» - a n'arcòrda Molinengo - ij nòm a peulo esse tanti, conforma la parlada local: autaret, brich, buch, truch, montruch, pelvo, uja. Ma peuj trovoma le pere, le balme, ij crotin, ij pont, le stra, le stòrie d'arpar doa ch'a së stërmavo «masche, faje e sarvanòt» (creature d'un mond che poeta come Tavio Còsio e Barba Tòne a l'han fàit sente). E 'ncora ij segn dl'eva, le pieuve e ij sò proverbi («La pieuva a Sant'Ana l'é tuta mana», «A San Ròch l'é bon-a 'ncora 'n pòch», «A San Bartolomé va bin për lavesse ij pé»), le bialere, ij biarlass (e ij biarlé), ij canaj, le reuide (ij servisse ch'as fasìo për tuj), ij mulin, le giassere, ij giassé. E për finì, le piante: ij castagné, ij malëzzo, ij sales, le nosere, le gasìe, ij moré (ah, ij moré ch'a l'han popolà nòste fantasìe masnà), ij camp e ij sò color (stagion daré stagion) e j'òrt (magara 'd montagna, che Molinengo a l'ha tan studià). E le vis e 'l vin (magara la posca o picheta, 'l vinèt ch'a l'era pitòst eva che breu d'autin). E fin-a ij nòm dle vache che Molinengo a buta lì come tante galuparìe: Bandiera, Bionda, Savòia, Portugal, Roma, Sërvaja. Memòria e siensa antërsà për na letura ch'a fa tanta gòj e 'n po' dë splin. ëd Giovanni Tesio - da TORINOsette ëd La Stampa dij 2 ëd mars dël 2012

Indietro