L'Inteligensa Artifissial a parla an lenga piemontèisa Piemontèis Ancheuj n° 3, Mars 2025 Beppe Sanero (Dragonòt) Për Inteligensa Artifissial a s'intend ël tentativ, da part d'un sistema artifissial (normalment un sistema informàtich), ëd simulé na forma d'inteligensa genérica. A peul dovresse l'abreviassion IA (Inteligensa Artifissial) ma pi sovens as dòvra AI, da l'inglèis Artificial Intelligence. Ant j’ùltim agn a son stàite dësvlupà vàire forme o modej d’Inteligensa Artifissial, dont ël pi avosà a l’era ChatGPT, e a son anandiasse tante discussion dzor ij vantagi e ij perìcoj ëd l’Inteligensa Artifissial. Ma ai 20 ëd gené dël 2025 l’asienda cinèisa DeepSeek a l’ha presentà al mond soa ùltima vërsion d’Inteligensa Artifissial, ciamà DeepSeek-R1, e tut a l’é cambià a l’improvis. L’AI ëd DeepSeek a l’é stàita dësvlupà con dij cost fin a 100 vòlte pi bass dij sò concorent e a dòvra tanta men potensa ‘d càlcol che ij sò concorent. Ant le Borse mondiaj a l’é sucedu-ie un teremòt, përché j’assion dij concorent ëd DeepSeek a l’han përdù tant valor e cole ch’a l’han përdù pi valor ëd tùit a son stàite j’assion ëd NVIDIA, l’asienda ch’a fa ij calcolador specialisà për l’Inteligensa Artifissial. Ma coste a son notissie ‘d domini pùblich, giornaj e television a l’han parlane an tute le manere. Anvece, la neuva che a interessa ‘d pi a nojàutri a l’é che l’Inteligensa Artifissial ëd DeepSeek a parla an lenga piemontèisa o, për esse pi precis, a scriv an lenga piemontèisa. Ël prim a fé la preuva a l’é stàit Paulin Castlin-a (Paolo Castellina), conossù për avèj traduvù e publicà tuta la Bibia an lenga piemontèisa. Quand mi i l’heu provà për la prima vira, i l’heu ancaminà a scrive an inglèis, përché i savìa nen com comporteme e, con mia gran sorprèisa, i l’heu arseivù la rispòsta an piemontèis. Belessì i arpòrto cheich discors che i l’heu fàit con DeepSeek, për fé vëdde ël bel livel ëd piemontèis che a dòvra. A fa ancor dij cit eror, ma i l’heu nen coregiuje përchè i vorìa nen faussé ‘l comportament ëd l’Inteligensa Artifissial e i vorìa publiché le vere arspòste che a l’avìa dàit (comprèise le facin-e o “emoji”). 1-a Custion: Could you speak piedmontese language? (visadì: it peuss-to parlé la lenga piemontèisa?) 1-a Arspòsta: Mi parlo un pò 'd piemontèis! Ël piemontèis a l'é na lenga regional parlà an Piemont, ant ël nòrd ëd l'Italia. S't'has damanda o se it veule ch'a scriva quaicòs an piemontèis, falo savèj! I son andàit anans un pòch a parlé, e i l’heu sèmper arseivù dj’arspòste an bon piemontèis. Passà lë sburdiment për la dëscuverta, ël di apress i l’heu provà a afronté un discors pi propriament uman, e i l’heu provà a parlé ‘d poesìa. Custion: I vorìa parlé 'd poisìa. It conossës-to la métrica poética? Arspòsta: Ah, la poesìa! Che bel argoment! Sì, i conòsso la métrica poética. An piemontèis, coma an vàire àutre lenghe, la métrica a l'é importanta për creé un ritm e na musicalità ant le poesìe. As peulo dovresse vàire tipo ëd vers, coma ël novenari, l'endenari, o ël settenari, e ëd schema ëd rime, com ël sonèt o la canson. It piasrìa savèj ëd pì su la métrica piemontèisa o it veule prové a scrive quaicòs ansema? Combinassion costa arspòsta a l’é scasi tutta giusta, ma a l’é nen sèmper parèj. Quàich di d’apress i l’heu decidù ‘d prové a buté DeepSeek an dificoltà, e i l’heu portà la discussion an sla filosofìa, an pensand che atività pi inteletuaj che la filosofìa a-i n’é gnun-e. Ma con as vëddrà, an vrità l’arspòsta a la butame an dificoltà mi. Custion: Am piasrìa parlé con ti 'd filosofìa an lenga piemontèisa. Arspòsta: Cerea! A l'é na bela còsa vorèj parle 'd filosofìa an piemontèis. La filosofìa a l'é com na bataja ëd paròle e idèje për capì ël mond e l'esse uman. Për esempi, it podrìo ciamete: Còs a l'é për ti la libertà? O Com i pensës-la che la mòrt a anfluensa la manera dë vive? An Piemont, i l'oma 'd tradission filosofìche motobin antërëssante. Për esempi, l'existensialism a sarìa "l'esistensialism" an piemontèis, e podrìo discut-e 'd sossì: Ël sens ëd la vita a dipend da nojàutri o a l'é già stabilì? Se it veule, i peuss partagé 'd riflession su: Ël bin e ël mal (ël bin e ël mal): a son relativ o assolut? La natura uman-a (la natura dl'òm): l'òm a nass bon o a ven malavi për colpa dla società? La fede e la rason (la fede e la rason): a peulo vive ansema? Fame savèj lòn ch'a t'anteressa ëd pi, e i faroma na ciaciarà filosòfica an nòsta lenga! I spero che costi esempi a peusso fé capì ël livel ëd lenga piemontèisa che a conòss e a dòvra l’Inteligensa Artifissial ëd DeepSeek. Sens’àutr a l’é già un bon livel ëd piemontèis e, vist che ‘l sistema a l’é pen-e a j’inissi, a podrà mach melioré. Anvece, i l’heu provà àutre Inteligense Artifissiaj, la pi avosà ChatGPT, Gemini ‘d Google e Copilot ëd Microsoft. Gnun-e ‘d coste a riess a dovré un livel ëd piemontèis ch’as peussa acetesse. An tùit ij cas i chërdo che a podran nen resté andaré e a dovran amparé ‘dcò lor la lenga piemontèisa. An conclusion, as dovrà disse che da adess a-i esist n’inteligensa, a-i na fa nen ch’a sia artifissial e nen uman-a, ch’a conòss la lenga piemontèisa e a l’é disponìbil për tùit e për tut ël mond, 24 ore su 24. La còsa a peul mach esse estremament positiva, vist che ‘l livel ëd piemontèis a podrà mach melioré e che ‘l piemontèis a podrà esse disponìbil ‘dcò su àutre Inteligense Artifissiaj. Home Page Artìcoj an piemontèis