La lenga padan-a ëd l'Età ëd Mes n° 9, luj-aost 2008, pag. 2 quarta part - fin Bepe Sané (Dragonòt) D’apress d’avèj vëddù com che a l’é stàit studià ël Volgar padan dël Medio Ev, cole che a son le testimonianse dl’época medioeval e cole che a l’ero le caraterìstiche ëd costo Volgar, as finirà an presentand coj che a son stàit j’àutor pì avosà che a l’han dovralo. Ij test an Volgar padan as conformo a le manere spirituaj dl’Età ’d Mes, quand che as sentìa lë bzògn ëd fé an manera che la litratura a servèissa a eduché e quand che a l’era spatarà ël gust ëd l’allegorìa. Da coste tendense a l’é vnuje fòra dij test che bin da ràir a l’han un valor artìstich, përchè a l’ero detà da esigense ëd vita pràtica, nò pa che da lë bzògn d’esprime lòn che la fantasìa a crea sota na libra ispirassion. Ël Volgar ëd costi test a l’è peui pì o meno bel a sconda dla cultura dj’autor. Un dij prim autor an Volgar padan a l’é Uguçon da Laodho, da già che as pensa che a sia nassù a la fin dël Mila e Sent. As pensa ëdcò che a sia stàit un gran soldà, fin che a l’avìa podù, e che peui a sia dicasse a la predicassion e a la litratura religiosa, componend ël so "Lìber", ëd 702 vers. Gerard Pateg a l’era nodar a Cremon-a, vivù ant la prima metà dël Mila e Dusent. Ëd chiel a l’é rivane lë "Splanamento de li Proverbi de Salamone", an vers rimà a cobie, scond në schema che a sarà peui imità da Bonvesin dra Riva e Barsegapé. Ël pì avosà dj’autor an Volgar padan a l’é miraco Bonvesin dra Riva, che a l’ha scrivù sia an latin che an Volgar; a l’era milanèis, magìster ëd gramàtica, a l’è vivù (agn pì agn meno) dal 1240 al 1315 e a l’avìa na bon-a coltura. Për costo motiv ël sò Volgar a l’è miraco un dij pì bej. Com esempi d’argoment religios, as peulo arcordess la "Scritura negra" (an dova a parla dl’Infern) e la "Scritura dorà" (an dova a parla dël Paradis); com esempi d’argoment alegòrich as peul arcordesse la "Disputatio rose cum viola", dont as na arpòrta quatr vers për esempi: "Quilò se diffinissce la disputatïon / dra rosa e dra vïora in le que fo grand tenzon. / Zascuna expressamente sì vol monstrar rason / k’ella sïa plu degna per drigio e per rason." Ëdcò fra Giacomin da Veron-a a l’ha scrivù an sl’argoment che peui a sarà col ëd Dante ("de Babilonia infernali" e "de Jerusalem celesti"), ma con na ispirassion bin pòvra. Da nen dësmentié ël bolgnèis Guido Fava, mentre tanti àutri test a son anònim. Oltre aj test d’ispirassion religiosa, ël Volgar padan a l’avìa ancaminà a esse dovrà da le Canselerie dij prinse rinassimentaj. Ma, a pòch a pòch, a l’é përdusse, a sò pòst a l’è dovrasse ël Toscan e a la fin ël Volgar padan (o Lombard) a l’é stàit dësmentià. A l’é andaje dij sécoj, prima che as parlèissa torna dla Lenga Padan-a dl’Età ëd Mes. Home Page Artìcoj an piemontèis